Markus Zamenhof

---

Imię i nazwisko

Imię oraz nazwisko Zamenhofa są prezentowane w różnych wulgatach dokumentów, co może wprowadzać pewne zamieszanie. W aktach urodzenia znajdujących się w Urzędzie Stanu Cywilnego w Suwałkach podano jego żydowskie imię, które brzmiało Motel, a jego ojcem był Fajba Wolfowicz Zamenhof. W aktach urodzenia jego dzieci występują różnorodne zapisy, w tym:

• Mordka Fejwelowicz Zamenow (akt ur. Lejzera, 1859),
• Mark Fabjanowicz Zamenhof (akt ur. Fejgli, 1862),
• Mordchelj Fajwelowicz Zamenhof (akt ur. Gitli, 1864),
• Mordka Fajwelowicz Zamenhof (akt ur. Sory Dwory, 1866),
• Mark Fabianowicz Zamenhof (akt ur. Henryka, 1871).

W okolicach roku 1891 Zamenhof zdecydował się przyjąć chrześcijańskie imię. W polskojęzycznych publikacjach najczęściej używa się formy Marek, w rosyjskich zaś Mark. Na jego grobie imię zapisano w formie łacińskiej jako Markus. W esperancie natomiast przeważnie funkcjonuje wersja imienia Marko.

Życiorys

Markus Zamenhof, wybitna postać z Suwałk, przyszedł na świat w rodzinie głęboko osadzonej w tradycjach żydowskich. Jego rodzice, Fajba Wolfowicz oraz Rajna Percowna, prowadzili niewielką działalność handlową. Z narodzinami Marka związane były również inne ważne wydarzenia rodzinne. W wspólnocie rodzinnej z młodszymi siostrami: Pauliną (Pesią) Schwartzenberg, Rebeką (Ryfką) Friedmann oraz Perlą Flamberg wzrastali w atmosferze, która sprzyjała intelektualnemu rozwojowi.

W połowie XIX wieku rodzina Zamenhofów przeniosła się do Tykocina, co miało miejsce w latach między 1843 a 1853. To właśnie w Tykocinie Markus rozpoczął nowe życie rodzinne, a w 1858 roku ożenił się z osiemnastoletnią Rozalią Sofer. Ich wesele miało miejsce w Białymstoku, a kilka miesięcy później na świat przyszedł ich pierworodny syn – Lejzer. Państwo Zamenhofowie powitali na świecie jeszcze dziesięcioro dzieci: Fejgla, Gitla, Sora Dwora, Feliks, Hersza, Henryka, Minę, Leona, Aleksandra oraz Idę.

Edukując się w domowym zaciszu, Markus Zamenhof zdobył gruntowną wiedzę, a w 1858 roku zdał egzamin nauczycielski na grodzieńskiej komisji. Po przeprowadzce do Białegostoku, rozpoczął pracę jako prywatny nauczyciel w rodzinie Zabłudowskich. W krótkim czasie, w 1864 roku, otworzył własną szkołę dla żydowskich dziewcząt, która odnotowała znaczący wzrost popularności i w 1866 roku edukowało się w niej 80 uczennic. Utrzymywała się na rynku dzięki dotacjom od żydowskich kuratorów, a konkurencja z innymi szkołami zmuszała ją do stałego podnoszenia stopnia nauczania.

3 kwietnia 1866 roku Markus Zamenhof objął stanowisko nauczyciela języka rosyjskiego oraz arytmetyki w II białostockiej szkole żydowskiej, gdzie był zatrudniony aż do 1873 roku. Wielokrotnie pojawiała się także nieprawdziwa informacja, jakoby Markus był nauczycielem w białostockim gimnazjum realnym i nauczał tam języków obcych oraz geografii, co nie pokrywa się z rzeczywistością.

W połowie XIX wieku Markus brał udział w pracy nad przebudową synagogi Chóralnej w Warszawie. Latem 1874 roku Zamenhofowie przenieśli się do Warszawy, osiedlając się na Nowolipiu 28, a później na Muranowskiej 40. Markus podjął pracę w Instytucie Weterynaryjnym oraz Gimnazjum Realnym, gdzie prowadził wykłady z języków obcych. Pomimo swojego wysiłku, jego sytuacja materialna była trudna, co skłoniło go do pracy cenzora. Po śmierci żony w 1892 roku doświadczył wielkiej straty. Dodatkowo, złe finanse pogłębiła kara nałożona przez gazetę Berliner Tageblatt za błąd w treści anonsu, co przyniosło mu ogromne problemy finansowe.

Markus Zamenhof zmarł w Warszawie, a jego ciała spoczęły na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 1).

Twórczość

21 lutego 1864 roku, Markus Zamenhof wystąpił do Ministerstwa Oświecenia z wnioskiem o wsparcie finansowe dla swojego podręcznika do nauki języka niemieckiego. Pomimo odrzucenia prośby, Zamenhof nie poddał się i w kolejnych latach wydał dwa podręczniki: „Kurs przygotowawczy geografii powszechnej dla szkół podstawowych” (1869) oraz „Podręcznik języka niemieckiego dla młodzieży rosyjskiej” (1871). Ten pierwszy podręcznik osiągnął ogromny sukces, a jego publikacja odbywała się wielokrotnie, przynajmniej 15 razy. Oprócz tego, stworzył także książkę „Frazeologja”, w której zgromadził przysłowia w czterech językach: rosyjskim, polskim, francuskim i niemieckim (1875).

Stosunek do esperanta

Markus Zamenhof był przez wiele lat sceptycznie nastawiony do planów swojego syna, Ludwika, dotyczących stworzenia sztucznego języka. Miał obawy, że jego syn nie znajdzie wystarczających możliwości do życia w tej dziedzinie. Kiedy Ludwik wyjechał na studia, Markus spalil wszystkie jego notatki. Jednak kiedy syn wrócił, zakupił mu podręcznik volapüku, wierząc, że to skutecznie odciągnie go od dalszej pracy nad nowym językiem. Pomimo początkowego oporu, po oficjalnej publikacji esperanta w 1887 roku, stanowisko Markusa wobec tych działań uległo istotnej przemianie.

---

Oceń: Markus Zamenhof

---