Edward Szczepanik

---

Życiorys

Edward Szczepanik był wybitnym naukowcem oraz osobą o bogatej historii wojskowej. Uczył się w I Liceum Ogólnokształcącym w Suwałkach, a następnie kontynuował naukę w Warszawie, gdzie z wielkim zaangażowaniem ukończył Szkołę Główną Handlową w 1936 roku. Otrzymał tytuł magistra na Wydziale Ekonomii Politycznej pod czujnym okiem profesora Edwarda Lipińskiego.

Jeszcze w tym samym roku postanowił zgłosić się do rocznej ochotniczej służby wojskowej. Zamknął ten rozdział, kończąc kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim oraz odbywając praktykę w 29 Pułku Artylerii Lekkiej, ulokowanym w Grodnie.

Po zakończeniu służby wojskowej, Edward Szczepanik zyskał stypendium naukowe na London School of Economics, gdzie uczył się pod okiem znakomitych profesorów, w tym Lionela Robbinsa, Friedrich von Hayeka oraz Paula Rosenstein-Rodana. Po powrocie do kraju został asystentem na Wydziale Ekonomii Politycznej SGH.

Tragiczne wydarzenia II wojny światowej pokrzyżowały jego plany. Po wybuchu agresji Niemiec i ZSRR na Polskę, Edward został internowany na Litwie, a po jej zajęciu przez Armię Czerwoną, został aresztowany przez NKWD. W latach 1940-1942 spędził czas w sowieckich obozach, w Kozielsku oraz na Półwyspie Kolskim.

W 1943 roku, po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i na mocy układu Sikorski–Majski, dołączył do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Służąc jako oficer w 5 pal, a później jako porucznik w Dowództwie Artylerii 2 Korpusu Polskiego, odgrywał kluczową rolę w bitwach pod Monte Cassino, Anconą oraz Bolonią. Był jednym z pierwszych żołnierzy, którzy wkroczyli do Bolonii, a także pełnił funkcję oficera łącznikowego w Drużynie Szkoleniowej Artylerii Królewskiej, dowodzonej przez pułkownika R.R. Hoare.

Po zakończeniu działań wojennych, Edward Szczepanik pozostał na uchodźstwie, a po dłuższej przerwie związanej z konfliktem, kontynuował swoje wykształcenie, uzyskując w 1953 roku magistra nauk ekonomicznych na London School of Economics, a w 1956 roku obronił doktorat. Został członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, a w latach 1981-2003 pełnił funkcję jego prezesa.

1 listopada 1990 roku został przeniesiony z rezerwy do pospolitego ruszenia przez ministra spraw wojskowych, a 10 listopada tego samego roku Prezydent RP na uchodźstwie awansował go na stopień majora w korpusie oficerów artylerii.

Edward Szczepanik odszedł z tego świata 11 października 2005 roku w Worcestershire. Po jego śmierci ciało zostało skremowane, a prochy podzielono na dwie urny. Jedna z nich znalazła się na cmentarzu w Suwałkach, w jego rodzinnym mieście, podczas gdy druga została złożona w grobie na Lewes Cemetary.

W 2023 roku, dzięki inicjatywie premiera Mateusza Morawieckiego, Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego i wsparciu KPRM, grób Edwarda Szczepanika został poddany renowacji.

Życie prywatne

Edward Szczepanik urodził się 29 czerwca 1946 roku w Rzymie. W dniu 21 lipca 1926 roku, w Warszawie, na świat przyszła jego żona, Hanna Maria Janikowska (zm. 23 grudnia 1995 w Brighton), będąca córką Stanisława Janikowskiego. Para miała czwórkę dzieci: Barbarę, Tadeusza, Zofię oraz Tomasza, który urodził się w 1953 roku. Wszyscy rodzice dzieci urodzili się w Londynie.

Kariera zawodowa

Kariera zawodowa Edwarda Szczepanika jako ekonomisty obejmowała różnorodne placówki edukacyjne. Jego najważniejsze stanowiska to:

• wykładowca pomocniczy w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie w latach 1938-1939,
• profesor pomocniczy na Polish University College w Londynie w okresie 1947-1953,
• starszy wykładowca na Uniwersytecie w Hongkongu między 1953 a 1961 rokiem,
• doradca w grupie doradczej Uniwersytetu Harvarda w Karachi, Pakistan w latach 1961-1963,
• starszy pracownik badawczy na Uniwersytecie Sussexu w Anglii od 1978 do 1981 roku,
• profesor ekonomii na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie od 1981 do 2005 roku.

Oprócz tego, E.F. Szczepanik angażował się w konsultacje dla różnych organizacji, takich jak:

• wysoki komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw uchodźców w Hongkongu (1954),
• Komisja Gospodarcza Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Azji i Dalekiego Wschodu w Bangkoku, Tajlandia (1956),
• Międzynarodowa Organizacja Kawy w Londynie (1975),
• pierwszy doradca ONZ do spraw Hongkongu w latach 1954-1955,
• Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa w latach 1963-1977.

Polityka polska

Edward Szczepanik był jednym z założycieli oraz prezesem polskiego Instytutu Badań Zagadnień Krajowych w Londynie w latach 1951-1953 oraz od 1983 do 1986 roku. W okresie od 1963 do 1977 roku pełnił rolę polskiego przedstawiciela przy Stolicy Apostolskiej w Rzymie, co stanowiło jedną z dwóch kluczowych pozycji sprawowanych dla rządu RP na uchodźstwie. Do 22 czerwca 1978 roku był delegatem rządu RP przy Stolicy Apostolskiej. Ponadto, był członkiem Zarządu Rady Porozumiewawczej Badań nad Polonią oraz Prezesem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (PTNO) w Londynie.

W 1981 roku objął stanowisko Ministra Spraw Wewnętrznych oraz wicepremiera Polskiego Rządu na uchodźstwie. Dnia 7 kwietnia 1986 roku został desygnowany na premiera Rządu na Uchodźstwie. Po śmierci Kazimierza Sabbata, jego następca Ryszard Kaczorowski, jako Prezydent Polski na uchodźstwie, poprosił E.F. Szczepanika o kontynuowanie pełnienia funkcji szefa rządu. Szczepanik sprawował te obowiązki do 1990 roku, kiedy to insygnia władzy zostały przekazane przez Ryszarda Kaczorowskiego Lechowi Wałęsie, który został uznany za Prezydenta Rzeczypospolitej wybranego w demokratycznych wyborach. Jego gabinet popierał działania Kaczorowskiego związane z tym przekazaniem. W latach 1990-1991 kierował Komisją Likwidacyjną Rządu RP.

Ordery i odznaczenia

Edward Szczepanik, znany z licznych osiągnięć i zasług na polu służby wojskowej, spoczywa na cmentarzu w Suwałkach. Jego grób ozdobiony jest symbolami wyróżnień, które odzwierciedlają jego wyjątkowe osiągnięcia. Poniżej znajduje się lista odznaczeń, które otrzymał w trakcie swojej kariery:

• wielka wstęga Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1989,
• krzyż komandorski z gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 1 stycznia 1986,
• krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 1985,
• krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1979,
• krzyż walecznych po raz pierwszy – 10 czerwca 1945 przez dowódcę 2 Korpusu,
• srebrny krzyż zasługi z mieczami po raz drugi – 1946,
• srebrny krzyż zasługi z mieczami po raz pierwszy,
• krzyż pamiątkowy Monte Cassino nr 34964,
• krzyż pamiątkowy 5 Kresowej Dywizji Piechoty – 15 sierpnia 1978,
• włoski krzyż zasługi wojennej – 14 marca 1946.

Wyróżnienia

W 1992 roku Edward Szczepanik został uhonorowany tytułem honorowego obywatela swojego rodzinnego miasta, Suwałk. W następnym roku, 1995, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie przyznała mu prestiżowy tytuł doktora honoris causa, doceniając jego wkład w rozwój nauki i kultury.

Rok 1996 przyniósł kolejne wyróżnienia dla Szczepanika; otrzymał od Starosty Powiatu Suwałki Medal za Zasługi dla Powiatu Suwalskiego. Dodatkowo, od Ministra Kultury, został odznaczony Medalem za Zasługi dla Kultury Polskiej, co potwierdza jego znaczącą rolę w promowaniu polskiej kultury.

Publikacje

Edward Szczepanik jest autorem licznych prac, które mają znaczący wpływ na różne dziedziny ekonomii oraz polityki. Poniżej przedstawiamy listę jego publikacji, które dokumentują jego bogaty dorobek twórczy:

• 1938: Zagadnienia neutralnego pieniądza. (Warszawa, 1938) SGH,
• 1953: Zarys polityki dobrobytu gospodarczego. (Londyn, 1953),
• 1954: A study in the economic problems of central & eastern Europe (Seria wykładów o problemach ekonomicznych Europy Wschodniej i Centralnej). Lectures. (Londyn, 1954),
• 1955: współautor (we współpracy z) MA, Ronald A., The National Income of Hong Kong, 1947-1950 (Dochód Narodowy Hongkongu). (Hong Kong University Press: Hongkong, 1955),
• 1956: The Cost of Living in Hong Kong (Koszty utrzymania w Hongkongu). (Hong Kong University Press: Hongkong, 1956),
• 1958: The Economic Growth of Hong Kong (with special reference to the post-war industrialisation). (Wzrost ekonomiczny Hongkongu) (University of London / Oxford University Press: Londyn, 1958) c.f. / Britannica,
• 1960: Edytor, The Economic Role of Middlemen and Co-operatives in Indo-Pacific Fisheries. (Funkcja gospodarcza pośredników i spółdzielczości w rybołówstwie basenu Oceanu Spokojnego i Indyjskiego) (Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rzym, 1960),
• 1962: Editor, Economic and social problems of the Far East: Symposium: Golden jubilee congress: Papers and discussions. (Zagadnienia ekonomiczne i socjalne Dalekiego Wschodu: Sympozjum: Kongres Złotego Jubileuszu: Wykłady i Dyskusje) (Hong Kong University Press, 1962),
• 1965: National accounting as a tool of economic planning. (Rachunkowość jako narzędzie planowania gospodarczego). (Wykłady). (Mouton & Co.: Haga, 1965),
• 1976: Agricultural policies at different levels of development. (Polityka rolna na różnych etapach rozwoju) (Rzym, 1976),
• 1979: Kształtowanie się poglądów polskiego ruchu oporu na politykę gospodarczą. (Londyn, 1979) SGH,
• 1985: we współpracy z Duchêne, François, New limits on European agriculture: politics and the Common Agricultural Policy. (Nowe ograniczenia dla rolnictwa europejskiego: polityka a wspólna polityka rolna) (Totowa: Rowman & Allanheld / Croom Helm, Londyn, 1985.) ISBN 0-8476-7375-8 (U.S.) / ISBN 0-7099-0858-X (UK) c.f. Duchêne,
• 1985: Edytor, Napaść sowiecka i okupacja polskich ziem wschodnich, wrzesień 1939: praca zbiorowa pod auspicjami. (Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn, 1985) ISBN 0-85065-165-4 / (Warszawa: Międzyzakładowa Struktura „Solidarności” V, 1985),
• 1986: Edytor, Kongres Kultury Polskiej Ojczyzna w sercach: pokłosie kongresowe: prace Kongresu Kultury Polskiej: tom 1 (Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie, Londyn, 1986) ISBN 1-870027-06-X,
• 2003: Edytor, The Polish Cultural And Scientific Heritage at the Dawn of the Third Millennium (Polskie Dziedzictwo Kulturalne i Naukowe na Progu Trzeciego Tysiąclecia) (Polish Society of Arts and Sciences Abroad/Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie, 240 King Street, London, W6 ORF, 2003).

Każda z tych publikacji wnosi istotny wkład do wiedzy o ekonomii, a także o kulturze i polityce, potwierdzając znaczenie intelektualne Edwarda Szczepanika.

---

Oceń: Edward Szczepanik

---