Aleksandra Piłsudska

---

Życiorys

Rodzice Aleksandry Piłsudskiej to Piotr Paweł Szczerbiński, urzędnik magistratu, oraz Julia Jadwiga. Piotr Szczerbiński urodził się 30 czerwca 1846 roku w Suwałkach i zmarł tamże 25 marca 1896 roku. Julia, córka Stanisława Zahorskiego, urodziła się 14 kwietnia 1852 roku, a zmarła 25 stycznia 1894 roku również w Suwałkach. Po stracie rodziców, opiekę nad Aleksandrą sprawowały babcia Karolina Zahorska i ciotka Maria Zahorska. W 1901 roku ukończyła gimnazjum w Suwałkach, a następnie w latach 1901-1904 uczęszczała na kursy handlowe prowadzone przez J. Siemiradzką i studiowała na Uniwersytecie Latającym. W 1903 roku rozpoczęła pracę jako urzędniczka w fabryce wyrobów skórzanych na warszawskiej Woli.

W 1904 roku wstąpiła do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Brała aktywny udział w licznych akcjach, w tym w operacji pod Bezdanami oraz napadzie na bank Państwowy w Kijowie. Jej działalność polityczna doprowadziła do aresztowania w Warszawie w 1907 roku przez policję rosyjską, jednak szybko została zwolniona z braku dowodów. Aleksandra przeniosła się następnie do Kijowa, gdzie w maju 1906 roku poznała Józefa Piłsudskiego. W Lwowie pracowała w biurze fabrycznym, a także współpracowała ze Związkiem Strzeleckim oraz współtworzyła Towarzystwo Opieki nad Więźniami Politycznymi.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpiła do Legionów Polskich, gdzie przydzielono ją do oddziału wywiadowczo-kurierskiego I Brygady. Zajmowała się organizacją kurierek legionowych. Po rozwiązaniu jednostki kontynuowała działalność w konspiracji w okupowanej przez Niemców Polsce, zajmując się przechowywaniem broni oraz przewozem literatury patriotycznej. W listopadzie 1915 roku została aresztowana przez Niemców, a następnie internowana w obozie w Szczypiornie, lecz zwolniono ją na mocy aktu z dnia 5 listopada 1916 roku. Po powrocie do Warszawy pracowała jako urzędniczka w biurze suszarni jarzyn.

W latach 1917-1918 działała w POW, pełniąc funkcje kurierki materiałów wybuchowych oraz wywiadowcy. 7 lutego 1918 roku urodziła córkę Wandę, a 28 lutego 1920 roku drugą córkę Jadwigę. Józef Piłsudski miał trudności z formalnym zawarciem małżeństwa, z uwagi na sprzeciw swojej żony Marii. Dopiero po jej śmierci, 17 sierpnia 1921 roku, i po 15 latach znajomości, wzięli ślub 25 października 1921 roku w Belwederze. W tym czasie Józef Piłsudski sprawował funkcję Naczelnika Państwa.

Małżeństwo Piłsudskich zamieszkało w willi Milusin w Sulejówku. W zimie 1930/1931 roku Józef przebywał na Maderze, co wywołało silne emocje Aleksandry, szczególnie ze względu na jego bliską relację z lekarką Eugeniją Lewicką. Po jego powrocie, zażądała zerwania wszelkich kontaktów z Lewicką, co zostało zrealizowane. Niestety, Lewicka, w wyniku zaistniałej sytuacji, popełniła samobójstwo.

Od 1926 roku Aleksandra Piłsudska aktywnie uczestniczyła w działalności honorowej oraz społecznej. Zasiadała w Kapitule Orderu Virtuti Militari oraz organizowała wsparcie finansowe dla stowarzyszenia „Nasz Dom”, które zajmowało się wychowaniem sierot. Była również honorową członkinią oraz przewodniczącą Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa”, w ramach którego organizowała przedszkola i szkoły dla dzieci z rodzin wojskowych. Przez wiele lat pełniła tę funkcję, świadcząc pomoc mieszkańcom ubogich dzielnic Warszawy i zakładając świetlice dla młodzieży. Uczestniczyła w Unii Obrończyń Ojczyzny oraz współredagowała wspomnienia działaczy niepodległościowych.

Przed wybuchem II wojny światowej, po inwazji Niemiec oraz ZSRR na Polskę w 1939 roku, Aleksandra z córkami ewakuowała się do Wilna, a następnie do Kowna i Rygi. Zdołała przetransportować się do Szwecji, a potem do Londynu, gdzie zaangażowała się w działalność charytatywną i w Ligi Niepodległości Polski, a także w Instytut Józefa Piłsudskiego, gdzie kierowała sekcją badań historycznych poświęconych kobiecej działalności niepodległościowej.

Zmarła 31 marca 1963 roku i została pochowana na cmentarzu North Sheen. W 1992 roku jej prochy zostały złożone w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 6-2-29). Po jej śmierci, na wniosek gen. Kazimierza Sosnkowskiego, ustanowiono Fundusz Wydawniczy im. Aleksandry Piłsudskiej.

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych odznaczeń, które otrzymała Aleksandra Piłsudska, znalazły się prestiżowe wyróżnienia, mówiące wiele o jej męstwie i zaangażowaniu w walkę o niepodległość Polski.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6110, przyznany „za męstwo i hart ducha wykazane w pracy niepodległościowej”,
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski, która została przyznana 11 listopada 1937 roku,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 8 listopada 1930 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 10 listopada 1928 roku,
• Krzyż Niepodległości z Mieczami, który otrzymała 6 listopada 1930 roku,
• Krzyż Walecznych,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 9 listopada 1932 roku,
• Krzyż Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego, otrzymany w 1933 roku,
• Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia, przyznana w 1935 roku,
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia.

Upamiętnienie

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w uchwale z dnia 22 lipca 2022 roku postanowił, że rok 2023 będzie nosił imię Aleksandry Piłsudskiej. Ta decyzja podkreśla znaczenie jej postaci we współczesnej historii Polski. Z tej okazji przygotowane zostało specjalne wydanie „Kroniki Sejmowej”, które w szczególny sposób przybliża dokonania patronki tego roku.

W dniu 8 listopada 2024 roku, w Szkole Podstawowej nr 2 w Suwałkach, miała miejsce uroczystość odsłonięcia popiersia Aleksandry Piłsudskiej. To wydarzenie jest wyrazem uznania dla jej wkładu w rozwój naszego kraju oraz edukacji młodych pokoleń.

---

Oceń: Aleksandra Piłsudska

---