Henryk Kowalski (1911–1982)

---

Życiorys

Henryk Kowalski urodził się w 1911 roku i już od najmłodszych lat jego życie było ściśle związane z muzyką. Od czwartego roku życia uczył się gry na skrzypcach pod opieką swojego ojca, Abrama Kowalskiego, który był kapelmistrzem w orkiestrze pułkowej. Już jako siedmiolatek dawał recitale w rozmaitych miastach w Polsce, co przyniosło mu sławę cudownego dziecka. W wieku dziesięciu lat wystąpił jako solista z orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie, prezentując koncert Nicholasa Paganiniego. Rok później zdobył pierwszą nagrodę w warszawskim konkursie młodych skrzypków.

Henryk miał pięcioro rodzeństwa, które również wykazywało talenty muzyczne. Niestety w czasie II wojny światowej jego rodzice oraz trzy siostry i brat zostali zamordowani przez Niemców podczas likwidacji getta w Brześciu nad Bugiem w 1942 roku. Ocalenie znalazła tylko jedna siostra, Halina Kowalska, która stała się wybitną wiolonczelistką.

Kowalski kontynuował swoje studia muzyczne w Konserwatorium Warszawskim, pod okiem profesora Józefa Jarzębskiego, ucznia znanego skrzypka Leopolda Auera. Jego kształcenie obejmowało również Paryż, gdzie uczył się u legendarnego Jacques’a Thibaud. Do wybuchu drugiej wojny światowej cieszył się renomą solisty, zwłaszcza dzięki występom na antenie Polskiego Radia, gdzie jego koncerty były transmitowane do USA. Poza tym, zajmował się również muzyką rozrywkową, komponując popularne utwory.

Gdy wybuchła II wojna światowa podczas jego wizyty w rodzinie w Brześciu, Henryk został złapany przez Niemców i osadzony w obozie w Węgrowie. Udało mu się jednak uciec i przetrwać w Brześciu, które już w tym czasie znajdowało się pod radziecką okupacją. Spotkał tam Mirona Polakina, rosyjskiego skrzypka, który dał mu list polecający. Dzięki temu, został przyjęty do konserwatorium w Moskwie, gdzie kontynuował naukę u Abrama Iljicza Jampolskiego.

W 1941 roku, występując z grupą polskich artystów we Lwowie, został ponownie aresztowany przez Niemców. W czasie, gdy przebywał w więzieniu Gestapo, był brutalnie torturowany i skazany na śmierć. W momencie transportu do miejsca egzekucji wspólnie z innym więźniem udało mu się zaatakować konwojenta i uciec. Po dłuższej tułaczce znalazł schronienie u rolników niedaleko Drohobycza, gdzie przez 20 miesięcy ukrywał się w schronie pod chlewem. Później przyłączył się do oddziału rosyjskich partyzantów.

Po wojnie, Kowalski dotarł do Wiednia i rozpoczął nowy rozdział w swojej karierze solistycznej. Austriacka prasa szybko go ochrzciła mianem „wielkiego polskiego skrzypka”. Był podziwiany nie tylko za swoją wirtuozerię, ale również za zdolność do wykonywania dwóch koncertów skrzypcowych w jednym występie. Jego występy, głównie z Wielką Orkiestrą Radia Wiedeńskiego pod dyrekcją Karla Ettiego, przyniosły mu dużą popularność. Przed powrotem do Polski odbył również tournée po Czechosłowacji, gdzie porównywano go do najbardziej uznawanych skrzypków swojego czasu.

Po powrocie do kraju, był witany z entuzjazmem w polskiej prasie. Działał w Polskim Radiu i przez wiele lat koncertował w różnych miastach w Polsce. W uznaniu za swoje zasługi, 19 stycznia 1955 roku, otrzymał Medal 10-lecia Polski Ludowej. W 1956 roku wyruszył do ZSRR w ramach wymiany kulturalnej, gdzie występował z uznawanym pianistą, prof. Karolem Procnerem. W ZSRR zyskał znakomite recenzje i grał z różnymi orkiestrami.

W 1957 roku Kowalski wraz z rodziną osiedlił się w Izraelu, gdzie został profesorem skrzypiec w Haifa Music School, jednocześnie kontynuując koncerty w Izraelu i Europie. Krytycy muzyczni w Izraelu zachwycali się jego talentem. W wiedeńskiej prasie ukazało się wiele pochlebnych recenzji, a znany krytyk, dr Unger, porównywał Kowalskiego do wielkich żydowskich skrzypków.

W latach 1962-1963 przeniósł się z rodziną do Holandii, gdzie współpracował z Radio Union Orchestra w Hilversum. Po pewnym czasie postanowił wrócić do Izraela, ale dramatyczna sytuacja w kraju skłoniła go do kolejnej emigracji. W 1971 roku osiedlił się w Providence w Rhode Island w USA, gdzie objął stanowisko profesora skrzypiec na Brown University. Uzyskał amerykańskie obywatelstwo w 200. rocznicę USA, 15 lipca 1976 roku, a wśród amerykańskich artystów polskiego pochodzenia zyskał uznanie i szacunek.

Na początku 1978 roku, Kowalski został zaproszony przez prezydenta Jimmy’ego Cartera do Białego Domu, aby podzielić się wrażeniami z podróży do Polski w gronie wybitnych Amerykanów polskiego pochodzenia. Niestety, 24 stycznia 1982 roku w wieku 70 lat zmarł nagle z powodu krwotoku. Jego życie i kariera pozostaną w pamięci wielu jako dowód na niezłomnego ducha i niezwykły talent.

---

Oceń: Henryk Kowalski (1911–1982)

---