Halina Kowalska to wybitna wiolonczelistka, której życie i twórczość pozostają inspiracją dla wielu entuzjastów muzyki klasycznej.
Urodziła się 24 grudnia 1913 roku w Suwałkach, natomiast odeszła z tego świata 14 lutego 1998 roku w Kopenhadze.
Była córką Abrama i wyróżniała się nie tylko talentem muzycznym, ale także swoim żydowskim pochodzeniem, co miało wpływ na jej karierę oraz życie osobiste.
Życiorys
Od najmłodszych lat Halina Kowalska była związana z muzyką. Już w wieku sześciu lat rozpoczęła naukę gry na skrzypcach, a później na wiolonczeli, pod czujnym okiem swojego ojca, dyrygenta orkiestry 41 Pułku Piechoty im. Józefa Piłsudskiego w Suwałkach. W wieku 17 lat podjęła dalszą naukę w Konserwatorium Warszawskim, gdzie studiowała w klasie wiolonczeli pod kierunkiem profesora Elego Kochańskiego. Ukończyła studia w maju 1939 roku, a już wtedy miała na swoim koncie liczne występy, m.in. ze słynnym pianistą Ludwikiem Ursteinem oraz swoim bratem, skrzypkiem Henrykiem Kowalskim. Artystka była często wybierana przez Grzegorza Fitelberga do występów w składzie Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia.
W 1933 roku Halina zawarła związek małżeński z altowiolistą Henrykiem Trzonkiem. W czasie okupacji niemieckiej oboje brali udział w tajnych koncertach, zarówno kameralnych, jak i jawnych. Niestety, tragiczne wydarzenia miały miejsce 3 grudnia 1943 roku, kiedy to Henryk został zamordowany w wyniku egzekucji ulicznej. W obliczu zagrożenia Halina wraz z córką Lucyną ukrywała się w aryjskiej części Warszawy, ponieważ Niemcy odkryli jej żydowskie pochodzenie.
Po tragicznej śmierci męża Halina znajdowała się w trudnej sytuacji. Schroniła się najpierw w mieszkaniu Kazimierza Wiłkomirskiego, a następnie u Eugenii Umińskiej, gdzie na świat przyszła jej druga córka, Henryka Trzonek. Po pewnym czasie Halina przeniosła się z młodszą córką do Domu im. ks. Boduena w Warszawie, gdzie starsza córka znalazła schronienie w sierocińcu Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi przy ul. Żelaznej. Przed wybuchem powstania warszawskiego dzięki pomocy Felicji Krysiewicz, siostry kompozytora Piotra Perkowskiego, wszystkie trzy znalazły azyl w Cegłowie, w pobliżu Mińska Mazowieckiego. W zadaniu ratowania Kowalskiej oraz jej córek brały także udział inne osoby, takie jak Irena Dubiska, Roman Padlewski i Jerzy Waldorff.
Po zakończeniu II wojny światowej Halina Kowalska rozpoczęła pracę w Polskim Radiu w 1945 roku. Razem ze Stefanem Rachoniem była współzałożycielką Warszawskiej Orkiestry PR, w której pełniła funkcję koncertmistrza przez 25 lat. Oprócz działalności w orkiestrze, występowała jako solistka i członek zespołów kameralnych, takich jak Kwartet Warszawski i Sekstet PR. Jej dorobek artystyczny obejmuje również niezliczone nagrania, w tym uwieńczone nagraniem wspólnie z Władysławem Szpilmanem Introdukcji i Poloneza C-dur op.3 oraz Grand Duo Concertant E-dur Fryderyka Chopina, w ramach serii płytowej Polskich Nagrań zatytułowanej „Dzieła wszystkie Fryderyka Chopina”. Halina miała też okazję koncertować za granicą z różnymi orkiestrami i jako solistka.
Po wydarzeniach marcowych 1968 roku Halina doświadczała szykan z uwagi na swoje żydowskie pochodzenie, co zmusiło ją do emigracji do Danii w 1970 roku. W Kopenhadze wygrała konkurs na stanowisko I wiolonczelistki w Narodowej Orkiestrze Symfonicznej Duńskiego Radia, gdzie pracowała przez 13 lat. Kontynuowała również koncerty jako solistka oraz w duecie z córkami: Henryką, skrzypaczką i Lucyną Trzonek-Lange, wiolonczelistką. Żyjąc na emigracji, Halina często odwiedzała Polskę, co zaowocowało licznymi wywiadami radiowymi oraz filmem telewizyjnym w ramach cyklu pt. „To lubię”. Za doznane krzywdy otrzymała przeprosiny od kierownictwa radia, radiokomitetu i SPAM. Zmarła w Kopenhadze 14 lutego 1998 roku.
Przypisy
- Archiwum Fundacji St. Spielberga USA – Wywiad z Haliną Kowalską przeprowadzony przez Joannę Wiszniewicz w Kopenhadze w 1997 r., utrwalony na filmie z cyklu „Survival of Shoach”
- Kazimierz Wiłkomirski „Wspomnienia” – wyd. I, Wydawnictwo „Czytelnik” 1979 r.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Kamila Sacharzewska | Marek Sobczak | Emir Buczacki | Marian Kulesza | Mordechaj Arieli | Leszek Wajda | Michalina Łabacz | Samuel Dushkin | Henryk Kowalski (1911–1982) | Lechosław Marszałek | Włodzimierz Kenig | Jakow Goldblatt | Józef Chasyd | Andrzej Wajda | Alfred Wierusz-Kowalski | Marek Cichucki | Agnieszka Judycka | Dawid Morzyński | Patryk Sztabiński | Kasper Zborowski-WeychmanOceń: Halina Kowalska (wiolonczelistka)