Alfred Wierusz-Kowalski

---

Życiorys

Alfred Wierusz-Kowalski był osobą, która przyszła na świat jako pierwsze dziecko z drugiego małżeństwa Teofila Kowalskiego, herbu Wieruszowa, notariusza, oraz Teofili z Siewierskich, córki zarządcy majątku. Jego rodzina cieszyła się dobrym bytem materialnym, posiadając dom w Suwałkach oraz niewielkie gospodarstwo w Dębszczyźnie, w pobliżu Filipowa, gdzie zawsze spędzali letnie miesiące.

W 1865 roku rodzina Kowalskich opuściła Suwałki, gdy Teofil Kowalski postanowił przenieść się na nową posadę notariusza w Kaliszu. To właśnie tam Alfred ma możliwość kontynuowania nauki w Męskim Gimnazjum Klasycznym. W tym okresie jego nauczycielami rysunku byli uznani artyści, w tym Stanisław Barcikowski, absolwent Szkoły Sztuk Pięknych, oraz Kazimierz Górnicki, którzy znacząco wpłynęli na jego rozwój artystyczny.

W latach 1868-1871 uczęszczał do Klasy Rysunkowej w Warszawie, gdzie kształcił się pod okiem Rafała Hadziewicza, Aleksandra Kamińskiego i Wojciecha Gersona. To był czas intensywnego kształcenia oraz rozwijania swoich umiejętności malarskich.

Następnie, w latach 1872-1873, Alfred Wierusz-Kowalski podjął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie, a od połowy października 1873 roku kontynuował swoje nauki w Akademii Monachijskiej. Tam, pod kierownictwem Aleksandra von Wagnera, zdobywał ważne doświadczenie artystyczne. W Pracowni Józefa Brandta doskonalił swoje umiejętności i miał okazję poznać wielu innych polskich malarzy.

Pobyt w Monachium zaowocował założeniem własnej pracowni, co sprawiło, że Wierusz-Kowalski zyskał uznanie wśród lokalnych handlarzy dzieł sztuki oraz czołowej pozycji w artystycznym świecie. Jego osiągnięcia zostały docenione, a w 1890 roku otrzymał tytuł honorowego profesora tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych.

Twórczość

W początkowych latach swojej działalności artystycznej Alfred Wierusz-Kowalski był wyraźnie inspirowany dziełamiMaksymiliana Gierymskiego. Z biegiem czasu jego twórczość przeszła znaczną ewolucję, odchodząc od motywów historycznych oraz batalistycznych, które w późniejszych etapach stanowiły mniejszą część jego artystycznego języka. Portrety na jego obrazach pojawiały się jedynie sporadycznie.

W 1903 roku artysta udał się w krótką podróż do Północnej Afryki, co wzbogaciło jego dzieła o wątki orientalne oraz tematykę arabską, ukazaną w obrazach takich jak „Beduini przy studni”, „Z rozkazem wojennym – Maroko” oraz „Przed meczetem”. Niestety, z upływem lat, jakość jego malarstwa zaczęła ulegać spłyceniu, a jego prace były najbardziej znane w Niemczech, podczas gdy w Polsce zyskiwały popularność głównie dzięki reprodukcjom publikowanym w prasie. Od 1869 roku jego dzieła były wystawiane w „Zachęcie”, gdzie zorganizowane zostały dwie indywidualne wystawy (1908, 1935).

Wierusz-Kowalski brał czynny udział w licznych międzynarodowych wystawach, eksponując swoje dzieła nie tylko w Warszawie, ale również w Krakowie, Lwowie i Poznaniu. Jego prace były nagradzane medalami w takich miastach jak Monachium, Wiedeń, Berlin, Paryż, Saint Louis oraz Louisville. Jego osiągnięciem było uzyskanie wielkiego złotego medalu w 1904 roku na ogólnokrajowej wystawie we Lwowie.

Obrazy Wierusz-Kowalskiego znalazły się w zbiorach największych europejskich i amerykańskich galerii oraz muzeów. Niezmienna popularność artysty przez dekady doprowadziła do tego, że pod koniec swojej kariery artystycznej zaczął tworzyć w ogromnych ilościach, na zasadzie niemal rzemieślniczej produkcji. W jego pracowni zatrudniani byli młodsi malarze, którzy wykonując kopie jego najważniejszych dzieł, przekazywali je artyście do finalizacji, po czym Wierusz-Kowalski podpisywał je swoimi danymi. Jak zauważył niemiecki historyk sztuki Hans-Peter Bühler, artysta używał również pseudonimu „Jan Konarski”, aby podpisywać niektóre z swoich prac.

Życie prywatne

W roku 1878 artysta wziął ślub z Jadwigą Szymanowską, z którą miał pięcioro dzieci, a ich życie rodzinne było pełne artystycznych inspiracji. Jednym z jego synów był Czesław, również malarz, a jego córka Joanna Wierusz-Kowalska kontynuowała rodzinne tradycje w sztuce. W rodzinie artysty znaleźli się także jego dalsi krewni, w tym Karol Wierusz-Kowalski, bratankiem Alfreda.

Malarz zmarł 16 lutego 1915 roku w Monachium. Jego pierwsze miejsce spoczynku mieściło się na cmentarzu Leśnym w tym mieście. Jednak w 1936 roku prochy artysty zostały sprowadzone do Polski i złożone w alei zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (grób 19). Nagrobek, który upamiętnia jego życie i twórczość, został stworzony przez uznaną artystkę Barbarę Zbrożynę.

Upamiętnienie

W okresie powojennym dzieła Alfreda Wierusza-Kowalskiego były prezentowane w różnych miejscach, w tym w Suwałkach w 1966 roku oraz w Ciechanowcu w 1978 roku. Podczas tych wystaw można było zobaczyć nie tylko prace samego artysty, ale także obrazy jego syna Czesława oraz innych członków rodziny, co podkreślało bogactwo rodzinnych tradycji artystycznych.

W 1972 roku w Muzeum Okręgowym w Suwałkach zorganizowano stałą ekspozycję, która została poświęcona twórczości i życiu tego wyjątkowego malarza. Dodatkowo, z okazji 175. rocznicy jego urodzin, nadano rok 2024 tytuł roku artysty. Rada miejska Suwałk ogłosiła tę datę, aby uhonorować jego pamięć. Na placu Marii Konopnickiej w centrum miasta zorganizowano specjalną wystawę, której celem było przybliżenie życia oraz twórczości Wierusza-Kowalskiego.

W 2015 roku Narodowy Bank Polski, doceniając wkład artysty w polską sztukę, wydał srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 20 złotych, która została włączona do prestiżowej serii „Polscy Malarze XIX/XX wieku”. Tego rodzaju inicjatywy świadczą o trwałym wpływie, jaki miał Wierusz-Kowalski na polskie malarstwo oraz o jego niezatartej obecności w kulturze narodowej.

---

Oceń: Alfred Wierusz-Kowalski

---