Zbigniew Cynkutis

---

Życiorys

Urodził się jako absolwent Wydziału Aktorskiego PWSTiF w Łodzi, gdzie uzyskał dyplom w 1962 roku. Już podczas studiów odniósł sukces, grając Zawadę w filmie „Zamach” w reżyserii Jerzego Passendorfera z 1958 roku, co zyskało mu znaczną popularność. Jego debiut teatralny miał miejsce w tej samej chwili, wcielając się w postać Ignacego Nieśmiałowskiego w przedstawieniu „Klub kawalerów” autorstwa Michała Bałuckiego, które reżyserował Adam Danielewicz w Teatrze Powszechnym w Łodzi w 1960 roku.

21 czerwca 1960 roku zawarł związek małżeński z Marią, a w dniu 19 stycznia 1963 roku na świat przyszła ich córka, Magdalena Maria.

W 1975 roku ukończył dodatkowe studia na Wydziale Reżyserii PWSFTviT w Łodzi, będąc żywo zaangażowanym w świat teatru. Jego bliska współpraca z Jerzym Grotowskim w Teatrze Laboratorium we Wrocławiu znacznie wpłynęła na późniejszy rozwój kariery artystycznej. W 1984 roku zadecydował, że nie podpisze aktu samorozwiązania Teatru Laboratorium. Po tym wydarzeniu objął kierownictwo Drugiego Studia Wrocławskiego, które zaczęło działać od 1 stycznia 1985 w pomieszczeniach Teatru Laboratorium.

Niestety, życie Zbigniewa Cynkutisa zakończyło się tragicznie w wyniku wypadku samochodowego, gdy podróżował do Sobótki na II Forum Wrocławskiej Kultury.

Kariera teatralna

Po zakończeniu edukacji Zbigniew Cynkutis zyskał pierwszą szansę aktorską w Teatrze Ziemi Opolskiej, gdzie rozpoczął pracę 13 czerwca 1960 roku, a jego zaangażowanie trwało jeden sezon, do 1961 roku. Już 22 kwietnia 1961 roku zawarł umowę o współpracy z Jerzym Grotowskim, przenosząc się do Teatru 13 Rzędów, gdzie zatrudniono go oficjalnie 1 maja. Jego debiut na scenie miał miejsce w roli Guślarza w adaptacji „Dziadów” Mickiewicza.

W październiku 1961 roku wystąpił jako Arka Bożek w inscenizacji faktomontażu „Pamiętnik śląski”, a następnie zagrał księcia Myszkina w „Idiocie” Fiodora Dostojewskiego, w wersji przygotowanej przez Waldemara Krygiera. W lutym 1962 roku zadebiutował w tytule „Kordian” Juliusza Słowackiego, a w tym samym roku uczestniczył w pierwszej wersji „Akropolis” Stanisława Wyspiańskiego. Jego twórczość w tym okresie zyskała znaczną renomę.

Pomiędzy listopadem a grudniem 1962 roku Cynkutis podjął pracę nad przedstawieniem „Tragiczne dzieje doktora Fausta”, w którym odegrał tytułową rolę. Był to przełomowy czas, gdyż Grotowski i Cynkutis wspólnie pracowali nad nowatorskim ukazaniem postaci Fausta. Chociaż ich próby były jeszcze w fazie eksperymentalnej, wykonanie Cynkutisa zdobyło uznanie krytyków.

Rok 1964 przyniósł duże zmiany w karierze Cynkutisa, gdyż 1 września 1964 roku przeniósł się do Teatru Powszechnego w Łodzi na dwa sezony. Decyzję tę warunkowały kwestie rodzinne oraz potrzeba odpoczynku po intensywnym czasie w Teatrze Laboratorium. W nowym miejscu angażował się m.in. w otwarcie wystawy dzieł Bogusława Balickiego oraz prac innych artystów, w tym Jerzego Derkowskiego, które miało miejsce w lutym 1964 roku w Galerii 20.

W 1966 roku Cynkutis powrócił do Teatru Laboratorium i kontynuował karierę aż do momentu rozwiązania zespołu. W tym czasie ponownie wcielił się w role w „Akropolis” (najbardziej znany wariant V) oraz zagrał Muleja w „Księciu Niezłomnym” w III wariancie. Jego umiejętności aktorskie można było również podziwiać w „Apocalypsis cum figuris”, gdzie zagrał Łazarza – postać pełną emocjonalnych zawirowań.

W latach 70. Cynkutis skoncentrował się na pracy edukacyjnej, prowadząc autorskie staże aktorskie zarówno w Polsce, jak i za granicą. W listopadzie 1972 roku zaangażował się w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie, gdzie zajął się przygotowaniami do spektaklu opartego na tekstach Federica Garcíi Lorki. Towarzyszyli mu tacy artyści jak Rena Mirecka czy Urszula Rydzewska.

W ramach działania Laboratorium Analizy Zdarzenia, Cynkutis organizował różne grupy artystyczne, które tworzyły nowe projekty teatralne. Współprace te przyniosły efekt w postaci wielu istotnych zdarzeń artystycznych, takich jak „Arka” w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie czy „Door” w Pittsburgu, gdzie jedno z premierowych wydarzeń miało miejsce 2 kwietnia 1977 roku.

Po końcu lat 70. Cynkutis zrealizował Studium Zaoczne na Wydziale Reżyserii łódzkiej PWSFTViT, uzyskując umocnioną wiedzę teoretyczną i praktyczną. W kolejnych latach współpracował z Kazimierzem Braunem, dyrektorem Teatru Współczesnego we Wrocławiu, gdzie prowadził zajęcia związane z plastyką oraz improwizacją.

Na przełomie listopada i grudnia 1975 roku Cynkutis zrealizował koncept teatralny nazwany „Czuwanie”. Również w tym czasie pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Aktora Teatru Laboratorium, pracując nad innowacyjnymi projektami, takimi jak „Drzewo Ludzi”. W 1982 roku miał zaszczyt wygłosić wykłady na Uniwersytecie Kansas oraz w Hamilton College w Nowym Jorku, gdzie stał się profesorem wizytującym, reżyserując spektakl „Wasteland” (Ziemia jałowa) oparty na tekstach Thomasa S. Eliota.

W dniu 31 sierpnia 1984 roku nastąpiło oficjalne zamknięcie Instytutu Aktora – Teatru Laboratorium. Cynkutis, nie przystając na rozwiązanie, przyjął nową propozycję kierownictwa Drugiego Studia Wrocławskiego, które rozpoczęło działalność 1 stycznia 1985 roku w salach Teatru Laboratorium.

Filmografia

Oto filmografia Zbigniewa Cynkutisa, w której możemy znaleźć listę jego ról w produkcjach filmowych.

• 1958: Zamach – Zbyszek „Zawada”,
• 1960: Zezowate szczęście – oficer, którego Piszczyk pyta się o drogę do Zegrza,
• 1965: Podziemny front – Antek Balcer (odc. 1 i 2).

Spektakle

Lista spektakli, w których brał udział Zbigniew Cynkutis, obejmuje wiele znakomitych przedstawień teatralnych, które miały miejsce w różnych teatrach w Polsce. Oto zestawienie jego ról:

• Klub kawalerów (4 lutego 1960, Teatr Powszechny, Łódź),
• Słomkowy kapelusz (4 grudnia 1960, Teatr Ziemi Opolskiej, Opole),
• Przyjaciele (23 lutego 1961, Teatr Ziemi Opolskiej, Opole),
• Zielone rękawice (30 kwietnia 1961, Teatr Ziemi Opolskiej, Opole),
• Dziady (18 czerwca 1961, Teatr 13 Rzędów, Opole),
• Pamiętnik śląski (19 października 1961, Teatr 13 Rzędów, Opole),
• Idiota (21 października 1961, Teatr 13 Rzędów, Opole),
• Kordian (13 lutego 1962, Teatr 13 Rzędów, Opole),
• Akropolis (I wariant) (10 października 1962, Teatr Laboratorium 13 Rzędów, Opole),
• Akropolis (II wariant) (2 listopada 1962, Teatr Laboratorium 13 Rzędów, Opole),
• Tragicznie dzieje doktora Fausta (23 kwietnia 1963, Teatr Laboratorium 13 Rzędów, Opole),
• Szkoła żon (31 października 1964, Teatr Powszechny, Łódź),
• Dziady (3 kwietnia 1965, Teatr Powszechny, Łódź),
• Nasze miasto (8 stycznia 1966, Teatr Powszechny, Łódź),
• Dozorca (28 kwietnia 1966, Teatr Powszechny, Łódź),
• Akropolis (V wariant) (17 maja 1967, Instytut Badań Metody Aktorskiej –Teatr Laboratorium, Wrocław),
• Książę Niezłomny (19 marca 1968, Instytut Badań Metody Aktorskiej – Teatr Laboratorium, Wrocław),
• Apocalypsis cum figuris (19 lipca 1968, Instytut Badań Metody Aktorskiej – Teatr Laboratorium, Wrocław).

Reżyseria

Reżyseria Zbigniewa Cynkutisa obejmuje wiele znaczących wydarzeń teatralnych. Oto niektóre z nich:

• Jałowa. Zdarzenie teatralne (13 lutego 1973, Teatr im. Juliusza Osterwy, Lublin),
• Anna Livia (17 czerwca 1976, współpraca reżyserska z Kazimierzem Braunem, Teatr Współczesny im. Edmunda Wiercińskiego, Wrocław),
• Matka Courage i jej dzieci (20 października 1976, współpraca reżyserska z Kazimierzem Braunem, Teatr Współczesny im. Edmunda Wiercińskiego, Wrocław),
• Peer Gynt (30 grudnia 1976, reżyseria i scenariusz, Teatr Współczesny im. Edmunda Wiercińskiego, Wrocław),
• Animals (30 grudnia 1981, Werkhaus Theater, Moosach),
• Turandot (3 października 1986, opieka artystyczna pod kierunkiem Gendt van Dicka, Drugie Studio Wrocławskie, Wrocław).

Każde z tych przedstawień podkreśla ogromny wkład Cynkutisa w rozwój polskiego teatru.

---

Oceń: Zbigniew Cynkutis

---