Marian Muszkat

---

Życiorys

Marian Muszkat, urodzony w rodzinie pochodzenia żydowskiego, spędził swoje dzieciństwo w Suwałkach, gdzie ukończył zarówno gimnazjum, jak i liceum. Właśnie tam zdobył wykształcenie w I Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Konopnickiej w Suwałkach. W 1927 roku wyjechał do Warszawy, aby studiować na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie kształcił się na kierunkach polonistyka i prawo.

Podczas studiów Muszkat musiał pracować na własne utrzymanie, dlatego znalazł zatrudnienie jako urzędnik w warszawskich fabrykach oraz jako nauczyciel w szkole podstawowej. Jego zainteresowania ciągnęły się ku lewicy, dzięki czemu zaangażował się w działalność akademickich organizacji socjalistycznych, takich jak „Pochodnia” i „Życie”. Uznawany za wybitnego studenta, otrzymał stypendium we Francji, gdzie na uniwersytecie w Nancy w roku 1931 uzyskał tytuł inżyniera ekonomisty. Po kolejnych latach, 11 lipca 1936 roku, obronił pracę doktorską w zakresie prawa karnego.

W okresie międzywojennym jego zainteresowania obejmowały także prawo międzynarodowe publiczne, międzynarodowe prawo karne oraz stosunki międzynarodowe, w tym kwestie dotyczące państw Trzeciego Świata. Po wybuchu II wojny światowej Muszkat udał się do Wilna, gdzie prowadził działalność dziennikarską dla „Prawdy Wileńskiej” oraz wykładał na uniwersytecie.

Po wojnie, w latach 1941–1943 był administratorem w kołchozie w ZSRR oraz nauczycielem w Instytucie Pedagogicznym, a następnie wstąpił do ludowego Wojska Polskiego. Po ukończeniu kursów dla oficerów polityczno-wychowawczych uzyskał stopień podporucznika i piastował różnorodne funkcje, w tym zastępcy dowódcy 2 pułku czołgów oraz szefa wydziału wychowawczego 1 Warszawskiej Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Doświadczenia wojenne, w tym udział w bitwie pod Lenino w 1943 roku, miały decydujący wpływ na jego dalszą karierę.

Po wojnie, w lipcu 1944 roku, Muszkat został radcą prawnym w Sądzie Wojskowym 1 Armii Polskiej, a kilka miesięcy później został sędzią Najwyższego Sądu Wojskowego. Jego kariera w sądownictwie wojskowym rozwijała się szybko, a 22 września 1944 roku został mianowany kapitanem, a z dniem 5 stycznia 1945 roku awansował na majora.

W 1946 roku, po demobilizacji, Muszkat został mianowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości szefem Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce i reprezentował Polskę w Komisji Narodów Zjednoczonych do Spraw Zbrodni Wojennych w Londynie.

W lutym 1950 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego oraz został docentem na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie pracy „Międzynarodowe prawo karne, rozwój nowej dziedziny”. Jako współzałożyciel dwutygodnika prawniczego „Prawo i Życie” stał się jednym z istotnych głosów w polskiej nauce prawa.

Od 1 października 1954 roku był samodzielnym pracownikiem naukowym na Wydziale Prawa UW, a także wykładał w Centralnej Szkole Prawniczej imienia prof. Teodora Duracza. W 1954 roku był delegatem PRL do Korei jako obserwator. Jego poglądy polityczne budziły kontrowersje, szczególnie w kontekście naukowej krytyki ze strony prof. Stefana Korbońskiego, który zarzucał Muszkatowi tworzenie z sądu politycznej instytucji.

Z biegiem lat Muszkat zauważył zmiany w Polsce, co wpłynęło na jego myślenie o przeszłości oraz przyszłości. Jak wspominał prof. Eugeniusz Piontek, po 1956 roku Muszkat zauważył, że jego wcześniejsze poglądy stały się nieaktualne. W 1957 roku zdecydował się na emigrację do Izraela, gdzie podjął pracę na Uniwersytecie Telawiwskim.

W Izraelu jako nauczyciel prawa międzynarodowego i doradca rządowy, Muszkat brał udział w wielu kluczowych sprawach politycznych oraz w procesie Adolfa Eichmanna. Jego działalność akademicka obejmowała szerokie spektrum instytucji, w tym Międzynarodową Akademię Pokoju i Światowe Stowarzyszenie Federalistów, w którym był skarbnikiem. Jest autorem setek publikacji naukowych oraz współautorem pierwszego powojennego podręcznika prawa międzynarodowego „Zarys prawa międzynarodowego publicznego”. Wśród współtwórców tego dzieła znaleźli się m.in. Alfons Klafkowski, Krzysztof Skubiszewski, i Cezary Berezowski, a uczniami Muszkata byli eksperci jak Lech Antonowicz oraz Eugeniusz Piontek.

Wybrane publikacje

w języku polskim

Marian Muszkat jest autorem wielu znaczących prac, które wnikliwie analizują różnorodne aspekty życia prawnego i politycznego. W 1945 roku opublikował „O unifikacji naszego ustroju sądowego”, a dwa lata później w Warszawie ukazała się jego książka „Nowe oblicze sądownictwa wojskowego”. W 1948 roku poruszył temat zbrodni wojennej w publikacji „Informowanie władz okupacyjnych jako zbrodnia wojenna”. Dalsze jego prace, jak „Na marginesie niektórych aktualnych zagadnień polskiego świata prawniczego” z 1949 roku, prezentują trudne kwestie dotyczące polskiego prawa.

Jego zainteresowania sięgają także problemów współczesnych, a w 1949 roku zajął się „Zagadnieniem energii atomowej a walka o pokój”. Publikacje z lat 50-tych, takie jak „Ideologia amerykańskiego imperializmu – ciąg dalszy hitleryzmu” oraz „Walka o pokój a walka o wyzwolenie narodowe”, nadal są aktualne w kontekście współczesnych dyskusji na temat polityki zagranicznej. W 1952 roku napisał o „O projekcie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”, a także o „Zagadnieniach polityki międzynarodowej”.

Jego dorobek obejmuje również prace dotyczące prawa międzynarodowego, takie jak „Materiały do nauki prawa międzynarodowego cz. 1” i „Materiały do nauki prawa międzynarodowego cz. 2”. Tematyka konfliktu koreańskiego, której poświęcił książkę w 1956 roku, również odzwierciedla jego zainteresowania.

w języku angielskim

Muszkat także aktywność w publikacjach anglojęzycznych, które dotykają ważnych zagadnień prawnych i politycznych. W 1948 roku ukazały się jego prace „One legal aspect of the Polish regained territories” oraz „Polish Charges against German War Criminals submitted to the UN War Crimes Commission”. Ochrona praw człowieka była również tematem jego rozważań, co odzwierciedla tytuł „The Protection of Human Rights” z tego samego roku.

W późniejszych latach, jego zainteresowania obejmowały sytuację w Polsce, czego wynikiem była publikacja „The evolution of the Situation in Poland in 1980”. Tematy dotyczące Bliskiego Wschodu również znalazły swoje odzwierciedlenie w książkach Muszkata, takich jak „Violence and peace-building in the Middle East”.

w języku francuskim

W literaturze francuskiej Muszkat również podjął się ważnych tematów. Jego publikacja „Les aspects criminologiques de la prostitution” z 1946 roku bada kryminologiczne aspekty tej kontrowersyjnej tematyki. W 1947 roku zajmował się niemieckimi roszczeniami terytorialnymi w kontekście prawa międzynarodowego w pracy „Les revendications allemandes sur les territoires polonaise occodentaux au point de vue du droit penal international”, a także problematyką przestępczości młodzieżowej w „La lutte contre la criminalite adolescente dans la legislation penale polonaise”.

w języku hebrajskim

Muszkat posiada również dorobek w języku hebrajskim, na przykład książkę „משפט נירנברג (Proces norymberski)”, która została wydana w Jerozolimie w 1961 roku. Temat walki Żydów przeciwko nazizmowi podejmuje jego publikacja „לוחמים יהודים במלחמה נגד הנאצים. יהודים בכוחות בעלות הברית במלחע״ש”, która ukazała się w Tel Awiwie w 1972 roku.

Ordery i odznaczenia

Marian Muszkat był wyróżniającą się postacią, której osiągnięcia zostały uhonorowane licznymi odznaczeniami. Poniżej przedstawiamy jego odznaczenia:

• Order Krzyża Grunwaldu, przyznany w 1945 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, również z 1945 roku,
• Medal „Zasłużonym na Polu Chwały”, wręczony w 1943 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 19 stycznia 1955 roku,
• Medal „Za Odwagę”, przyznany przez ZSRR w 1943 roku.

---

Oceń: Marian Muszkat

---