Zegar słoneczny w Suwałkach

---

Zegar

W Suwałkach znajduje się zegar słoneczny ekwatorialno-horyzontalny, który został starannie wykonany z solidnego stopu żeliwnego.

Na szczycie zegara umieszczony jest równoramienny, łaciński krzyż. Jego wewnętrzna powierzchnia została precyzyjnie wyskalowana liniami co kwadrans, a także oznaczona cyframi wskazującymi godziny. Dodatkowo, krzyż jest ozdobiony pięknymi elementami florystycznymi, w tym fragmentami kwiatostanu umieszczonymi centralnie oraz liśćmi stylizowanymi na akant.

Warto zwrócić uwagę, że krzyż opiera się na kuli o niewielkiej średnicy, którą podtrzymują trzy dekoracyjne nóżki w formie esów, zakończone delikatnymi ślimacznicami.

Zegar został osadzony na trójkątnej podstawie, która jest zdobiona łukowatymi żłobieniami, co dodaje całości elegancji. Kulę z krzyżem połączono za pomocą trwałego żeliwnego stopu, natomiast pozostałe elementy zostały złączone metalowymi gwoździami zapewniającymi stabilność konstrukcji.

Wymiary tego wyjątkowego zegara prezentują się następująco:

• wysokość całkowita (od podłoża do centralnej części krzyża) – 109 cm,
• rozpiętość ramion krzyża – 36 cm,
• obwód kuli – 65 cm.

Jak zaznacza J. Siekierko, zegar ten stanowi zręczną kompozycję kilku rodzajów zegarów, głównie poziomych (horyzontalnych) oraz równikowych (ekwatorialnych).

Skąd ten zegar?

Co do pochodzenia zegara słonecznego, istnieje wiele interesujących teorii, które przedstawiają różne aspekty historyczne związane z tym obiektem.

Jedną z teorii, wysuniętą przez Jadwigę Siekierko, sugeruje, że suwalski zegar słoneczny pierwotnie znajdował się w wigierskiej siedzibie kamedułów. Wraz z innymi elementami, takimi jak marmurowe balustrady, kamienne figury świętych oraz granitowe schody z zrujnowanej wigierskiej świątyni, trafił w 1835 roku do Suwałk. Siekierko zaznacza, że zegar musiał pełnić funkcję kompaniona wieżowego zegara, stanowiąc słoneczny wzorzec do odmierzania czasu. Przytacza również informacje z publikacji Witolda Jemielitego i Aleksandra Połujańskiego, które zdają się potwierdzać tę hipotezę.

Inna teoria przedstawia odmienny scenariusz, według którego zegar został podarowany przez hrabiego Karola Brzostowskiego generałowi Ludwikowi Michałowi Pacowi i pierwotnie znajdował się w jego dobrach dowspudzkich. Po 1832 roku, w trakcie gdy pałac ulegał stopniowej dewastacji, zegar z niewyjaśnionych przyczyn został przetransportowany z Dowspudy do Suwałk.

Julian Bartyś w swojej monografii dotyczącej Karola Brzostowskiego podkreśla znaczenie produkcji zegarów w Hucie Sztabińskiej, wskazując, że Brzostowski zdołał osiągnąć dużą perfekcję w tym rzemiośle. W jego zakładzie powstawały zarówno zegary słoneczne, jak i mechaniczne sprężynowe, które cieszyły się dużym zainteresowaniem na terenie całego Królestwa. Co ciekawe, jeden z zegarów słonecznych, które zostały zaprojektowane i odlany w jego zakładzie, można zobaczyć do dziś w miejskim parku w Suwałkach.

Andrzej Matusiewicz, suwalski historyk, odkrył dokument, który potwierdza, że zegar słoneczny był darem hrabiego Brzostowskiego dla miasta Suwałk. Zegar, wykonany w sztabińskiej hucie, został ofiarowany (około 1841 roku) jako element dekoracyjny w nowo tworzonym parku. Krzysztof Skłodowski, kustosz z Muzeum Okręgowego w Suwałkach, również zgadza się z tą tezą, dodając, że zegar stanowi bardzo interesujący obiekt nie tylko pod względem budowy, ale także sposobu określania czasu, będąc jednocześnie pięknym wytworem sztuki użytkowej.

Renowacje w XXI wieku

W ostatnich latach przeprowadzono kilka istotnych prac dotyczących zegara słonecznego w Suwałkach, które wpłynęły na jego funkcjonalność oraz estetykę.

• W 2005 roku, w trakcie prac realizowanych w Parku Konstytucji 3 Maja, nastąpiła niewielka zmiana w ustawieniu zegara. Skutkiem tego było to, że zaczął on wskazywać czas odpowiadający lokalizacji oddalonej o około 400 km na wschód od Suwałk, co aktualnie odpowiada terytorium Białorusi,
• W 2011 roku zrealizowano kompleksową renowację zegara, która obejmowała m.in. rekonstrukcję brakujących elementów oraz zabezpieczenie przed korozją. Prace te były przeprowadzane przez specjalistów z Torunia, a całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł 27 tys. zł,
• W 2016 roku wystąpił poważny problem, gdy doszło do pęknięcia podstawy zegara. W związku z tym został on zdemontowany przez pracowników Zarządu Dróg i Zieleni w Suwałkach, a następnie poddany niezbędnym naprawom. Po zakończeniu prac renowacyjnych, we wrześniu 2016 roku, zegar powrócił na swoje pierwotne miejsce.

---

Oceń: Zegar słoneczny w Suwałkach

---