Pomnik Bohaterom Września 1939

---

Opis pomnika

Monument, o którym mowa, usytuowany jest na placu przylegającym do koszar 14. Suwalskiego Pułku Artylerii Przeciwpancernej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, wzdłuż ulicy Wojska Polskiego. Jego konstrukcja składa się z trzech prostopadłościanów, które wspierają się na niskim cokole.

W centralnej części górnej bryły pomnika umieszczono stylizowany wizerunek orła w koronie. Poniżej, na ścianie monumentu wyryta jest inskrypcja brzmiąca: Bohaterom Września 1939.

Na niższej kondygnacji, na tablicy z brązu, znajduje się dedykacja o treści: Żołnierzom garnizonu suwalskiego: 1 Pułk Ułanów, 2 Pułk Ułanów, 3 Pułk Szwoleżerów, 41 Pułk Piechoty, 4 Dywizjon Artylerii Konnej, 1/29 Pułk Artylerii Lekkiej, 29 Baon KOP, którzy w wrześniu 1939 r. z najwyższym poświęceniem bronili Ziemi Ojczystej. Tablica ta została zainstalowana w 50. rocznicę niemieckiej inwazji na Polskę, a inicjatywę wsparło społeczeństwo Suwałk.

Uroczystości odsłonięcia tablicy miały miejsce w dniach 10-11 czerwca 1989 roku. W cokół pomnika wmurowano łuskę pocisku artyleryjskiego, której towarzyszyła ziemia z miejsc bitew, gdzie walczyli suwalscy żołnierze. W ceremonii uczestniczyli między innymi gen. Roman Paszkowski, przewodniczący Rady Ochrony Pamięci, Walk i Męczeństwa, Czesław Anuszkiewicz, uczestnik wrześniowej kampanii 1939 r., oraz generał Rudolf Dzipanov.

W ciągu pięciu lat, we wrześniu 1994 roku, na lewym skrzydle monumentu pojawiła się kolejna tablica. Wpis na niej głosi: Żołnierzom Rezerwowej Brygady Kawalerii Wołkowysk i 24 Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza w Sejnach, Junakom przysposobienia wojskowego suwalskich i augustowskich szkół średnich, Kompanii Leśnej PW, Ochotnikom ze Związku Strzeleckiego, którzy na Ziemi Suwalskiej złożyli Ojczyźnie najwyższą ofiarę we wrześniu 1939 r. Tablica ta została umieszczona z okazji 55. rocznicy sowiecko-niemieckiego ataku na Polskę.

Latem 2003 roku pomnik przeszedł renowację, a cokół został pokryty czarnym marmurem. Opiekę nad tym ważnym monumentem sprawuje Zarząd Dróg i Zieleni w Suwałkach. Dziś obszar wokół pomnika jest miejscem wielu ceremonii o charakterze patriotycznym, a sam pomnik znany jest jako Pomnik Bohaterów Września 1939 roku, Pomnik Żołnierzy Garnizonu Suwalskiego, lub po prostu jako Żołnierzy Września.

Ciekawostka – o pomniku artylerzysty

Krzysztof Skłodowski relacjonował w swoim opisie, że w maju 1932 roku, na placu przyległym do ulicy Augustowskiej, który był częścią 4 DAK, miało miejsce poświęcenie fundamentu pod pomnik poległym żołnierzom. Pomnik ten, znany później jako pomnik Artylerzysty, przedstawiał figurę żołnierza opierającego się o pionową formę betonową, trzymającego w dłoniach pocisk artyleryjski.

W artykule Grzegorza Płatonowa można znaleźć informację, że ta niezwykła konstrukcja została wzniesiona w połowie lat dwudziestych, a jej fundatorem był oficer artylerii, który chciał w ten sposób uhonorować poległego kolegę, który służył jako artylerzysta podczas konfliktu polsko-bolszewickiego. Pomnik usytuowany był w obszarze zajmowanym przez 1. dywizjon 29. Pułku Artylerii Polowej (lekkiej), a z ulicy Augustowskiej (obecnie Wojska Polskiego) odgradzał go płot.

Na cokole pomnika, który do dziś przetrwał, stała postać artylerzysty w mundurze, rogatywce, z pasem na szelkach oraz ładownicami. Aby dopełnić wizerunek, miał jeszcze na nogach owijacze. W rękach trzymał pocisk armatni, a cała figura została wykonana z piaskowca lub betonu i miała wysokość około 2 metrów. Z drugiej strony pionowej części cokołu, pod umieszczonym tam krzyżem, znajdował się ołtarz polowy.

W 1938 roku, figurę artylerzysty dotknęła nieprzyjemna sytuacja, gdy uderzył w nią piorun, co spowodowało jej rozbicie na liczne fragmenty. Po usunięciu resztek figury, na cokole postawiono mniejszą armatię polową starego typu, która wkrótce wpadła w ręce Armii Czerwonej, krótkotrwale okupującej Suwałki w 1939 roku.

---

Oceń: Pomnik Bohaterom Września 1939

---