Parafia Ewangelicko-Augsburska w Suwałkach

---

Historia

Suwałki

W rejonie Suwałk społeczność ewangelicka, głównie składająca się z Mazurów, osiedliła się tu w wyniku kolonizacji, która rozpoczęła się w 1793 roku. Grupa czterdziestu rodzin zamieszkała wówczas we wsi Chmielowka. To ks. Andrzej Grabowski, poprzez swoje starania, doprowadził do utworzenia parafii luterańskiej, która rozpoczęła oficjalną działalność w 1802 roku, pozyskując stałego duszpasterza. Pierwsze nabożeństwa odbywały się w wynajmowanych pomieszczeniach.

Przełomowym dniem był 1 sierpnia 1838 roku, gdy siedziba parafii przeniosła się do Suwałk, a nowym proboszczem został ks. Fryderyk Wilhelm Grabowski. W latach 1839–1841 zrealizowano budowę kościoła Świętej Trójcy, a jego kolejnym proboszczem w latach 1884–1913 był ks. Władysław Wernic. Po nim posługę pełnił Zygfryd Oskar Loppe.

W roku 1921 parafia suwalska zrzeszała 2794 wiernych, a także miała filiały w Augustowie, gdzie ujęto 205 wiernych oraz w Sejnach z 313 członkami. Przed wybuchem II wojny światowej liczba członków wzrosła do około 4500, łącznie z filiałami. Od 1925 roku proboszczem był ks. Wilhelm Borkenhagen, który pełnił tę funkcję do 1943 roku.

W 1941 roku, władze okupacyjne, uznały ewangelików za Niemców, co spowodowało konieczność podpisania Volkslisty. Ci, którzy na to się nie zgodzili, byli wysiedlani do Generalnego Gubernatorstwa lub więzieni. Po zakończeniu wojny w 1945 roku, budynek kościoła ewangelickiego został przejęty przez rzymskich katolików.

W wyniku wysiedleń znacznie spadła liczba członków parafii. W 1947 roku w Suwałkach pozostało jedynie 101 ewangelików. Życie religijne zaczęło być odtwarzane przez ks. Baertoldta Rückerta z parafii w Piszu, który prowadził pierwsze powojenne nabożeństwa. Kościół Świętej Trójcy w Suwałkach został na mocy decyzji sądu zwrócony ewangelikom w 1952 roku, jednak bez wyposażenia. Budynek w Sejnach pozostał katolicki.

Pierwsze nabożeństwo w odzyskanym kościele miało miejsce 22 czerwca 1952 roku, prowadził je ks. Rückert. Obraz ołtarzowy z suwalskiego kościoła, przedstawiający Ostatnią wieczerzę, został przekazany parafii w 1954 roku. Następnym duszpasterzem był ks. Eugeniusz Sauter z Wydmin.

Od 1964 roku, funkcję duszpasterza sprawował ks. Otton Jaworski. W 1965 roku, liczba luteran wynosiła około 200, jednak spadła do 170 podczas późniejszego okresu jego kadencji. W listopadzie 1970 roku, suwalska parafia została zdegradowana do stacji kaznodziejskiej podległej parafii w Ełku.

Następcą ks. Jaworskiego na stanowisku był ks. Władysław Pilch, proboszcz z Mikołajek. W 1973 roku pojawiła się inicjatywa wybudowania plebanii. W lipcu 1975 roku, administracja nad parafią w Ełku, ze stacją kaznodziejską w Suwałkach, przeszła w ręce giżyckiego proboszcza, ks. Janusza Jaguckiego.

W wyniku przemianowania parafii w Ełku na parafię w Suwałkach w 1982 roku, Suwałki stały się nową siedzibą parafii. Przyczyną tej zmiany była większa liczba wiernych w Suwałkach, oraz fakt posiadania własnej świątyni. Parafia podlegała Ełkowi oraz Gołdapi jako stacjom kaznodziejskim.

W 1984 roku wznowiono pomysł budowy plebanii, którą zamieszkałby własny duchowny. W lipcu 1985 roku, minister teologii Jerzy Below rozpoczął praktykę kandydacką w parafii. Po jego rezygnacji 30 września 1986 roku, zarząd zborem przejął ks. senior Paweł Kubiczek, a lokalne wierni zaczęli być obsługiwani przez ks. Jerzego Below z Rynu.

W dniu 21 listopada 1986 roku, zakupiono nieruchomość przy ul. Mereckiego przeznaczoną na plebanię. Posługa duszpasterska ks. Below trwała do końca 1986, a jego dwaj następcy to Paweł Kubiczek oraz Piotr Sitek, który pracował do listopada 1987 roku. W 1988 roku, zarząd parafii znów przypadł ks. Januszowi Jaguckiemu.

W czasie II wojny światowej, parafia nie miała stałego proboszcza, co zmieniło się 1 października 1991 roku, kiedy to stanowisko proboszcza-administratora objął ks. Piotr Sitek, zostając pierwszym proboszczem po wojnie. Wówczas parafia liczyła około 100 wiernych. Piotr Sitek pełnił tę rolę do sierpnia 1997 roku, po czym nastąpiła zmiana zarządzającego na ks. Roberta Penczka, który administrował parafią do 31 października 2007 roku.

W późniejszym czasie, administrację nad parafią przejął ks. Tomasz Wigłasz z parafii w Białymstoku.

Augustów

Mniejsza wspólnota ewangelicka w Augustowie, w 1819 roku zakupiła budynek, który był wcześniej magazynem furażowym. Jednakże w 1833 roku przekształcono go w wojskowy magazyn, co zmusiło członków miejscowego zboru do wystąpienia z prośbą do namiestnika Iwana Paskiewicza o zgodę na budowę nowego kościoła. Po uzyskaniu zgody, w 1838 roku nabyto działkę, a budowa drewnianej świątyni miała miejsce w latach 1840-1841. W kolejnych latach kontynuowano prace wykończeniowe.

W 1910 roku, duszpasterzem został ks. superintendent Władysław Wernitz. Według statystyk z 1921 roku, zbór był filiałem parafii suwalskiej, administrowany przez tamtejszego proboszcza, licząc 205 wiernych. Do tego majątku należał kościół oraz dom z ogrodem.

Niestety, kościół ewangelicki w Augustowie został zniszczony w trakcie II wojny światowej, a jego odbudowa nie miała miejsca. Wierni z Augustowa korzystają obecnie z nabożeństw w kościele w Suwałkach.

Gołdap

Pierwsza wzmianka dotycząca wikariusza ewangelickiego w Gołdapi pochodzi z 1568 roku. Nabożeństwa odbywały się w domach wiernych lub w tymczasowej drewnianej kaplicy do około 1570 roku. Wówczas, przywilej lokacyjny Gołdapi zapewnił ziemię pod budowę kościoła i cmentarza, a także budynków probostwa, wikarówki oraz szkoły. Gotycki kościół ewangelicki w Gołdapi został wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku.

Dokument z 1585 roku wspomina, że burmistrz miasta informuje o niemożności budowy obiektów dla duchownych, ani szkoły, z powodu biedy w mieście. W wyniku braków w wyposażeniu tutejszej świątyni, przekazywano materiały budowlane z parafii w Tapiewie i Ragnecie.

Granice parafii były nieregularne, a miejscowości zmieniały przynależność między Gołdapią a Grabowem. Ostatecznie administracja miejscowości ustalona została w 1591 roku. Według pisma proboszcza Wawrzyńca Buchholza z 22 października 1589 roku, kościół wciąż pozostawał nieukończony, a brakowało na nim dachu, co uniemożliwiało odprawienie nabożeństw.

Latami kościół ewangelicki ulegał uszkodzeniom w wyniku pożarów oraz najazdów, co wymagało jego odbudowy i powiększenia. Cmentarz zlokalizowano nieopodal kościoła. W 1782 roku, z uwagi na zakaz pochówków wewnątrz murów miejskich, założono nową nekropolię.

Drugi kościół ewangelicki w mieście powstał w 1860 roku na rynku, w stylu neogotyckim, z wysoką wieżą. Z danych z lat 20. XX wieku wynika, że Gołdap miała około 14 000 ewangelików.

W wyniku działań wojennych, w 1944 roku starszy kościół ewangelicki został ostrzelany i spalony, a jego pozostałości rozebrano. Rok później zniszczeniu uległ także nowy kościół na rynku. Do 1955 roku nabożeństwa w Gołdapi nie odbywały się.

17 sierpnia 1955 roku, ks. Czesław Gostomski z Mrągowa wystąpił do Powiatowej Rady Narodowej w Gołdapi o pozwolenie na organizację nabożeństwa, co udało się osiągnąć. Nabożeństwa wznowiono 4 września 1955 roku w jednym z pomieszczeń w prywatnym mieszkaniu parafianki. Wówczas, w Gołdapi mieszkało około 300 wiernych, z których 200 przybyło z Suwalszczyzny.

W 1955 roku, ruiny nowego kościoła ewangelickiego zostały rozebrane, a 1 listopada 1955 roku ks. Czesław Gostomski rozpoczął pracę jako administrator zboru, nadal dojeżdżając z Mrągowa. W 1956 roku parafia otrzymała pomieszczenie, które po remoncie stało się kaplicą, poświęconą 15 lipca tego samego roku. Uroczystość odbyła się w towarzystwie ks. konseniora Władysława Pilcha.

Liczba członków społeczności ewangelickiej w Gołdapi malała w wyniku emigracji. Po odejściu ks. Gostomskiego, zboru zajął się ks. Emil Żmijewski z parafii w Węgorzewie. W 1963 roku, zbór stał się stacją kaznodziejską parafii węgorzewskiej, licząc 39 wiernych.

W 1963 roku, właścicielka obiektu, w którym mieściła się kaplica, z powodu wyjazdu do RFN, przekazała nieruchomość na rzecz skarbu państwa. 28 sierpnia tego roku, ks. konsenior Edward Busse z upoważnienia Rady diecezji mazurskiej podpisał umowę dzierżawy z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim na dziesięć lat z przeznaczeniem całego domu oraz budynków gospodarczych. Od 1963 roku, z kaplicy korzystali także wierni prawosławni.

W końcu 1963 roku, ks. Żmijewski wyjechał, a stacja kaznodziejska przeszła pod opiekę parafii w Ełku. W lipcu 1970 roku, administracja zborem przekazana została parafii w Giżycku. Ostatecznie, 29 czerwca 1971 roku, parafia uzyskała wynajmowaną nieruchomość na własność. Od 1980 roku zarząd nad zborem w Gołdapi wrócił do ełckiej parafii, a w 1982 roku przemianowanej na parafię w Suwałkach.

W latach 1981-1984, stary kościół ewangelicki został przekształcony na świątynię rzymskokatolicką. W 2014 roku, filiał w Gołdapi liczył około 30 wiernych.

Olecko

Pierwszym duszpasterzem ewangelickim w Olecku był ks. Wawrzyniec Prostka, który pełnił swoją funkcję w latach 1552-1581. Parafia została uruchomiona w momencie założenia miasta w 1560 roku. Inicjalnie, kościół ewangelicki znajdował się na wzgórzu pośrodku rynku, a jego budowa odbywała się z drewna, co powodowało liczne pożary.

Okresy posługi kolejnych duszpasterzy w Olecku to m.in. ks. Jan Schenckenberg (1588-1589), ks. Jan Kupzau (1589-1625), ks. Andrzej Meyer (1625), ks. Daniel Schultz (1636-1657) oraz ks. Stefan Ferdynand de Poniatowa Poniatowski (1658-1663), konwertyta z katolicyzmu. W 1664 roku stanowisko proboszcza objął ks. Jan Molerus.

W 1818 roku utworzono diecezję ze stolicą w Olecku, a jej granice odpowiadały obecnym granicom powiatu oleckiego. W latach 1820-1837, proboszczem był ks. August Fryderyk Czygan, redaktor misyjnej gazety Nowiny o Rozszerzaniu Wiary Chrześcijańskiej.

Na synodzie diecezjalnym w 1836 roku, potępiono germanizację w placówkach oświatowych, niezgodną z wartościami chrześcijańskimi. Po jego odejściu, lokalny zbor obsługiwali tacy duszpasterze jak ks. Ernst August Stern (1837-1865), ks. Ludwik Schellong (1865-1868), ks. Ernst Teodor Teschner (1898-1921), ks. Herman Rudolf Niklas (1921-1930) oraz ks. Ernst Wilamowski.

W latach 20. XX wieku, olecka parafia składała około 10 000 wiernych i administrowała stacją socjalną oraz domem opieki. W wyniku zniszczeń wojennych, w 1945 roku budynek kościoła został zniszczony, a plebania zajęta przez biura PUR. Po wojnie, opiekę duszpasterską sprawował ks. Emil Dawid z parafii w Giżycku.

Do lipca 1948 roku, w pracy pomagał mu ks. diakon Edmund Schajer. Następnie, administrację powierzono ks. Bertoldowi Rückertowi z parafii w Piszu. W 1949 roku, parafia liczyła około 1700 wiernych, a nabożeństwa prowadzone były w kaplicy z dawnych zabudowań parafialnych.

W 1954 roku, rozebrano zniszczone ruiny kościoła, a na ich miejsce wybudowano rzymskokatolicki kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski.

Administratorami parafii byli między innymi ks. Maksymilian Cybulla z Rynu, oraz ks. diakon Czesław Gostomski z Mrągowa, który dążył do przekształcenia Olecka w niezależną parafię. Z licznych wysiłków duchownego, w 1956 roku zapewniono mu mieszkanie, jednak stan obiektu był niezadowalający.

22 lipca 1955 roku, w oleckiej kaplicy miała miejsce konfirmacja z udziałem 11 osób oraz lokalnego chóru. Ksiądz Gostomski osiedlił się w Olecku we wrześniu 1956 roku, mimo dalszych starań o lokal miał jednak trudności z jego uzyskaniem. W marcu 1957 roku, donosił o masowych wyjazdach wiernych ze zbioru. W maju tego samego roku, zdecydował się również na opuszczenie Polski, przez co zarząd nad parafią objął ks. Edward Busse z parafii w Mrągowie.

W 1962 roku, parafia w Olecku przekształcona została w zbór podległy Mrągowi. W tym samym roku, duszpasterzem został ks. Jerzy Drzewiecki z Ełku, a w 1964 roku zastąpił go ks. Otton Jaworski z Ełku. Zbór był wówczas stacją kaznodziejską parafii w Ełku, a jego liczba wiernych wynosiła zaledwie 21. Po zaprzestaniu nabożeństw, piętrowy dom, w którym działała kaplica, został sprzedany na rzecz skarbu państwa.

Nabożeństwa wznowiono w 1992 roku pod opieką ks. Piotra Sitka z Suwałk, odbywając się w wynajmowanym lokalu. Po zakończeniu możności odprawiania nabożeństw w tym miejscu, oleccy ewangelicy korzystali z kościoła oraz kaplicy w Gołdapi.

Sejny

Budowa kościoła ewangelickiego w Sejnach stała się możliwa dzięki przyznanej w 1843 roku dotacji carycy Aleksandry Romanowej. W 1844 roku, powstał dom modlitwy, gdzie odbywały się nabożeństwa oraz dwa budynki mieszkalne. Ponadto nabyto działkę pod urządzenie ogrodu. W tymże roku wzniesiono również obiekt kościoła. W okresie 1880, zbór liczył 721 wiernych, przeważnie narodowości niemieckiej i polskiej.

Na przełomie XIX i XX wieku, społeczność ewangelicka zmniejszała się z powodu emigracji zarobkowej, głównie do Stanów Zjednoczonych. Podczas I wojny światowej, rosyjskie władze oskarżyły ewangelików o bycie zwolennikami Prus, co skutkowało ich wysiedleniami i wcieleniem mężczyzn do armii.

Zgodnie z danymi z 1921 roku, liczba wiernych wyniosła 313, zaś do roku 1938 wzrosła do 400. Na przełomie lat 30. XX wieku, ewangelicy oskarżani byli o sympatie z III Rzeszą, co doprowadziło do sporządzenia list podejrzanych przez policję oraz Korpus Ochrony Pogranicza.

Ponowne okupacje przyniosły trudności w odprawianiu nabożeństw, jako że władzom niemieckim nie zgadzano się na prowadzenie ich w języku polskim. Po wojnie, w 1945 roku, kościół ewangelicki zajęty został przez katolików i przeznaczony na uwielbienie garnizonowe, a następnie pomocnicze.

Współczesność

W 2018 roku parafia ewangelicko-augsburska w Suwałkach liczyła około 100 wiernych, z czego zaledwie około 20 osób pochodziło z samego miasta. Nabożeństwa odbywają się regularnie w każdą niedzielę oraz w święta w kościele św. Trójcy. Warto dodać, że w świątyni organizowane są również różnorodne koncerty, co czyni ją żywym miejscem spotkań.

Dodatkowo, parafia posiada filiał w Gołdapi, w którym znajduje się kaplica św. Trójcy. W tej kaplicy nabożeństwa odbywają się w każdą niedzielę miesiąca oraz w święta, co umożliwia wiernym z tej okolicy korzystanie z oferty duchowej.

Przy parafii funkcjonuje biuro ewangelickiego kapelana wojskowego, co wskazuje na zaangażowanie wspólnoty w opiekę nad osobami związanymi z wojskiem oraz ich rodzinami.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Suwałkach

---